Web3; zincir üstü veri yapıları (blockchain), programlanabilir sözleşmeler (akıllı kontratlar), kendi kendini kanıtlayan kimlikler (DID/VC), cüzdan merkezli kullanıcı deneyimleri ve tokenlaştırılmış teşvik mekanizmalarıyla, “uygulamayı mağazaya yükledim ve bitti” anlayışını kökten dönüştüren bir paradigma sunuyor. Artık yayınlama yalnızca APK/IPA veya PWA’yı dağıtmak değil; edinim–aktivasyon–gelir–topluluk döngüsünün belirli parçalarını zincir üstünde ispat edilebilir kılmak, topluluk katılımını mülkiyet ve teşvik ile güçlendirmek ve “kimlik–ödül–erişim” üçlüsünü cüzdan merkezli bir mimariyle yeniden tasarlamak anlamına geliyor.
1) Mimari Başlangıç: Web2.5 Gerçeği ve Hibrit Yaklaşım
Neden hibrit? App Store/Google Play politikaları, kripto ödemeleri ve token dağıtımlarını sıkı biçimde düzenler; bazı zincir etkileşimleri web tabanlı köprü ile yönetilmeyi gerektirir. Bu nedenle “Web2.5” (merkezi bileşen + zincir üstü ispat + web tabanlı cüzdan bağlantısı) yaklaşımı, mobil/masaüstü/web yüzeylerinde uyumlu ve ölçeklenebilir mimaridir.
Pratik şablon:
-
Uygulama çekirdeği (performans, onboarding, içerik) → klasik mobil/web yığın.
-
Cüzdan bağlama ve zincir işlemleri → dahili web görünümü (TWA/Custom Tabs/SFSafariView) veya link-outile dApp sayfası.
-
On-chain doğrular (üye statüsü, hak/rozet) → uygulama içi önbellek + sunucu “read” proxy üzerinden.
-
Kritik iş akışları (abonelik, KYC, hassas veri) → merkezi sistem; zincir, ispat ve şeffaflık katmanı.
Kontrol listesi:
-
Zincir üstü adımlar “opsiyonel” ve değer-sonrası mı?
-
Webview/dış tarayıcı geçişleri tek tık ve geri dönüşle akıcı mı?
-
Zincir hatalarında kullanıcı kaybetmeden devam edebiliyor mu?
2) Zincir ve L2 Seçimi: Ücret, Gecikme, Ekosistem
Kriterler:
-
Ücret (gas) ve gecikme: Mobil kullanıcıda “bekleme” toleransı düşüktür; L2/rollup (Optimistic, ZK), sidechain veya yüksek TPS zincirler tercih edin.
-
Geliştirici araçları: SDK olgunluğu, indeksleyiciler (Subgraph/Indexers), RPC güvenilirliği.
-
Topluluk ve uyum: Bölgesel regülasyon hassasiyetleri, borsa erişimi, fiat rampa çözümleri.
Mini vaka: Yüksek ücretli L1 yerine ZK-rollup’a geçiş → “rozet mint” adımında maliyet 40–60 kat azalır; işlemlerin %90’ı sponsorlu gaz ile gerçekleşir; dönüşüm +%8.
3) Hesap Soyutlama (AA) ve Gaz Sponsoru: Kitleye Kullanılabilirlik
AA nedir? Cüzdanların “akıllı hesap” hâline gelmesi; sosyal kurtarma, gaz sponsorluğu, batch işlem ve politika tabanlı imza gibi UX yeniliklerini mümkün kılar.
Uygulama:
-
Gaz sponsorluğu (paymaster): İlk 3 on-chain eylemi ücretsiz kıl; “değer-sonrası” denemeyi hızlandır.
-
Sosyal kurtarma: E-posta/cihaz tabanlı garanti; seed kaygısını azalt.
-
Batch: “Mint + erişim güncelleme + profil bağlama” tek imzada.
Kontrol listesi:
-
Sponsor limitleri ve kötüye kullanım koruması
-
Kurtarma prosedürü ve KYC sınırları
-
AA uyumlu SDK ve cüzdan desteği
4) Cüzdan UX’i: Kimlik, Erişim, Devamlılık
Seçenekler:
-
Yerel cüzdan (self-custody) → sahiplik/taşınabilirlik güçlü; onboarding zor olabilir.
-
Emanet cüzdan (custodial) → e-posta ile hızlı başlatma; güven ve yükümlülük sizde.
-
Passkey/SIWE (Sign-In With Ethereum) ve DID/VC ile “şifresiz giriş + sahiplik ispatı”.
Akış önerisi:
-
Misafir başlat → 60–120 sn “küçük zafer”.
-
Değer-sonrası cüzdan bağla → rozet/erişim aç.
-
Opsiyonel on-chain profil → kişisel veri taşınabilir.
5) DID ve Doğrulanabilir Kimlik Bilgileri (VC): “En Az Veri” İlkesi
DID/VC ne sağlar? “Şu özelliği doğruladım (öğrenci, üye, kurs bitirdi)” bilgisini kimlik açıklamadan aktarır. Bu, KYC yükünü azalttığı gibi yerel gizlilik yasalarıyla da uyumluluğu artırır.
Uygulama:
-
Öğrenci indirimi gibi statüler VC ile kanıtlanır; uygulama yalnızca “geçerli/iptal” bilir.
-
Sertifika/rozet zincir üstünde temsil edilir; sahteciliğe direnç.
6) Tokenlaştırılmış Teşvik: “Katkı → Sahiplik → Erişim”
Model:
-
Erişim tokenları (souvenir/rozet/NFT): Sezonu tamamlayan, katkı sunan kullanıcıya verilir; uygulamada özel mod/temalar açar.
-
Topluluk puanı (non-transferable): Spam ve botları caydırmak için devredilemez puanlar; governance veya erken erişimde ağırlık.
Pazarlama etkisi: “Erişim ve statü” anlatısı indirim diline göre daha sürdürülebilir; yanlış beklentiyi azaltır.
Uyarı: Token fiyat spekülasyonu ürün niyetini bozabilir; kullanım değeri ve erişim oyunu önceliklendirilmeli.
7) On-Chain İçerik ve Telif: Sahiplik, İzin, Lisans
Senaryolar:
-
Yaratıcı içerik üreten uygulamalarda NFT/ürün kimliği ile telif/izin yönetimi (lisans şablonları).
-
Eğitim/oyun dünyasında sezonluk “tamamlama belgesi” on-chain; taşınabilir başarı.
Teknik not: Medyanın kendisini zincire değil, IPFS/Arweave gibi kalıcı katmanlara koyup hash/URI’yi zincire yazın; maliyet ve performansı koruyun.
8) On-Chain Ödemeler ve Hibrid Gelir: Mağaza Uyumunu Korumak
Gerçekçilik: Birçok platformda on-chain ödeme doğrudan uygulama içinde kısıtlanabilir. Çözüm:
-
Web tabanlı ödeme (fiat rampaları + kripto), uygulamada erişim anahtarı olarak kullanma.
-
Mağaza içi IAP ile “temel erişim”, on-chain ile “topluluk/rozet/bağış” gibi tamamlayıcı modüller.
Kontrol listesi:
-
Politikaya uygun akış ayrımı (IAP vs web)
-
Erişim anahtarının güvenli saklanması (short-lived token + refresh)
-
Vergi ve iade prosedürleri
9) Zincir Üstü Analitik: İspat Edilebilir Büyüme
Neden on-chain analitik? “Kimin gerçekten katkı sunduğu?” veya “hangi kampanya zincire etki etti?” soruları için adres düzeyinde şeffaf veri sağlar.
Pratikler:
-
Cohort: Cüzdan yaşı, L2 kullanımı, gaz bütçesi düşük kullanıcı.
-
Etkinlik izleri: Rozet mint, görev tamamlama, yönetişim oyu.
-
ZK ispatlı sayaçlar: Kullanıcı mahremiyetini korurken “katılım toplamı”nı doğrulamak.
Mini vaka: On-chain rozet mint’i ile “ilk haftada çekirdek eylem” korelasyonu → retansiyon +%4, paywall CR +%2.1.
10) Güvenlik, Sahtecilik ve Attestation: Zincir + Cihaz
Sorun: Botlar ve script’ler sahte cüzdan eylemleri yaratabilir.
Çözüm:
-
Cihaz bütünlüğü (attestation) + rate limit + imza doğrulama.
-
Sybil savunması: Devredilemez puanlar, sosyal kurtarma koşulları ve doğrulanmış katılım (örn. “en az 3 görev, 7 gün arayla”).
Kontrol listesi:
-
Farklı fingerprint sinyalleri ve anomalilere alarm
-
On-chain adres kümeleme (bad actor havuzu)
-
Paymaster suistimaline karşı siyah/ak liste
11) Regülasyon, KYC ve Bölgesel Uyum
İlkeler:
-
Veri minimizasyonu: Kimlik yerine hak/statü doğrula.
-
Ayrıştırma: KYC gerektiren akışları zincir dışı tut; zinciri yalnızca kanıt ve erişim için kullan.
-
Şeffaflık: Kullanıcıya açık politika; “neden, hangi veri, ne kadar süre”.
Uygulama:
-
Uyumlu rampalar (fiat→kripto) ve ülke bazlı kısıtlar.
-
Finansal vaatlerden kaçın; kullanım değeri vurgusu.
12) Sürdürülebilirlik ve Enerji Profili
Gerçek: Bazı zincirler enerji yoğunluğunu önemli ölçüde düşürdü; yine de işlem sayısını azaltmak ve parti işlemler yapmak esastır.
Teknikler:
-
Batch mint / toplu güncelleme.
-
L2/L3 kullanımı, zincir dışı ispat + on-chain teyit.
-
Ağ çağrıları/indeksleme için cache.
13) Topluluk Oyun Kitabı: Katkı → Ödül → Yönetişim
Pratik set:
-
Görev akışları (quest) → zincir üstü rozet/puan.
-
Sezon ekonomisi → sezonluk erişim ve özel içerik; sezon sonu özlü özet (on-chain).
-
Yönetişim: Ürün yol haritası üzerinde “ağırlıklı oy” (non-transferable puanlarla).
Ölçüm: Katılım derinliği, tekrar eden sezon oranı, topluluk içerik üretimi.
14) İçerik Dağıtımı ve Sahiplik İzleme
Akış:
-
Üretken içerik oluştur (AI destekli olabilir).
-
IPFS/Arweave’e yükle; hash’i kontrata yaz.
-
Uygulamada versiyonlu referans kullan; lisans metni kısa ve net.
Fayda: “İçerik değiştirildi mi?” sorusu kriptografik olarak yanıtlanır; telif anlaşmazlıkları azalır.
15) Web3 + PWA/TWA: Dağıtımın Gerçekçi Yolu
Neden PWA? Cüzdan bağlantıları, zincir sağlayıcıları ve tarayıcı tabanlı SDK’lar PWA’da daha akıcı; TWA ile Play yüzeyine köprü kurabilirsiniz.
İpucu: PWA Lighthouse 90+, A2HS ve web push; cüzdan bağlantıları için WalletConnect/Injected kombinasyonu.
16) Uygulama İçi Ekonomi: Off-chain Durum + On-chain İspat
Şablon:
-
Anlık oyun/öğrenme durumu off-chain (hızlı ve ucuz).
-
Dönüm noktaları on-chain (tamamlama, sertifika, ödül).
-
Sunucu imzalı deliller ile zincire “özet” yazarak gaz maliyetini düşür.
17) Üç Tip Web3 Deneyi: 90 Günlük Denek Tahtası
-
Cüzdan Bağlama (Değer-Sonrası)
-
Hedef: İlk 120 sn’de “küçük zafer” sonrası cüzdan bağlama; rozeti ücretsiz mint.
-
Ölçüm: Bağlama oranı, rozet mint, D7.
-
-
AA + Gaz Sponsoru
-
Hedef: İlk 3 on-chain eylem ücretsiz; drop-off azalır.
-
Ölçüm: İşlem tamamlama, sponsor bütçesi/istismar oranı.
-
-
Topluluk Görevleri (Quest)
-
Hedef: 3 görev + 1 sezon ödülü; paywall etkisi.
-
Ölçüm: Görev tamamlama, sezon tekrarı, paywall CR.
-
18) Risk Haritası ve Kriz Protokolü
Riskler: Spekülasyon algısı, dolandırıcılık, zincir tıkanıklığı, cüzdan kaybı.
Protokol:
-
Kill switch (zincir akışı geçici kapatma).
-
Sosyal kurtarma ve destek adımları.
-
Kriz iletişimi: “ne oldu–ne yaptık–ne zaman düzelecek?”.
19) Analitik ve Semantik Sözlük: Web3 Sütunları
Funnel (genişletilmiş):impression → product_page_view → install/visit → first_open → onboarding_complete → wallet_connect → onchain_action_1 → quest_complete → paywall_view → purchase_start → purchase_success → badge_mint → renewal_2m
Etiketler:chain, layer (L1/L2), gas_sponsored, wallet_type, country, device_tier, acquisition_proxy, ab_group
Panel: Web ve mobil panelleriyle aynı “tek dil”de, zincir olayları kısa ufuk LTV ve retansiyon ile bağlanır.
20) 30–60–90 Gün Yol Haritası (Uygulanabilir)
Gün 0–30
-
Mimari: Web2.5 şeması, PWA + TWA köprüsü.
-
Zincir seçimi: L2/rollup; indeksleyici ve RPC sağlayıcısı.
-
Cüzdan UX: Misafir → değer-sonrası cüzdan bağlama.
-
İlk deney: Ücretsiz rozet mint (gaz sponsorlu).
Gün 31–60
-
AA entegrasyonu: batch ve sosyal kurtarma.
-
Quest sezonu v1: 3 görev + 1 sezon ödülü; off-chain durum + on-chain ispat.
-
DID/VC pilotu: Öğrenci/üye statüsü doğrulama.
-
Analitik:
wallet_connect
,badge_mint
,quest_complete
panoları.
Gün 61–90
-
On-chain ödeme tamamlayıcı akışı (web); erişim anahtarı modeli.
-
Sahtecilik: attestation + sybil savunması; paymaster korumaları.
-
Sürdürülebilirlik: batch işlemler, cache, indeksleme optimizasyonu.
-
ADR/kalıcı kurallar: “değer-sonrası zincir”, “AA zorunlu”, “quest sezonsal”.
Sonuç
Web3, yayınlama sürecini üç temel boyutta dönüştürüyor:
-
İspatlanabilir değer zinciri: Rozetler, sertifikalar, katkı ve erişim hakları zincir üstünde taşınabilir ve doğrulanabilir hâle geliyor. Bu, edinimle başlayan kullanıcı yolculuğunu katılım–mülkiyet–sorumlulukekseninde derinleştiriyor.
-
Kullanıcı merkezli kimlik ve ekonomi: Cüzdan ve DID/VC temelli akışlar, “az veri ile çok kanıt” sağlar. Hesap soyutlama, gaz sponsorluğu ve sosyal kurtarma sayesinde seed korkusu ve ücret bariyeri zayıflar; kitle için kullanılabilirlik artar.
-
Uyumlu ve sürdürülebilir hibrit operasyon: Web2.5 mimarisi ve PWA/TWA köprüsü, mağaza politikalarıyla çatışmadan on-chain faydayı sunar. Batch/rollup ve cache stratejileri, enerji/ücret maliyetlerini aşağı çekerken, attestation ve sybil savunması güvenliği korur.
Artık mesele “her şeyi zincire taşımak” değil; nerede zincire ihtiyaç olduğunu ürün değerine göre seçmek, zinciri kanıt ve sahiplik katmanı olarak kullanmak ve kullanıcıya değer-sonrası net bir fayda vermektir. Doğru mimaride Web3, yayınlamayı dosya yüklemeden toplulukla paylaşılan bir ürün mülkiyeti ve kanıtlanabilir değer ekosisteminedönüştürür.
Kısa sözün özü: Hibrit tasarla, değer-sonrası zincire bağla, cüzdanı kolaylaştır, kanıtı şeffaflaştır, enerjiyi ve ücreti azalt. Bu çerçeve ile Web3, yayınlama oyun kitabınızda “yan hikâye” değil, ölçeklenebilir bir çekirdek strateji hâline gelir.